Το κυριότερο από τα έργα που προγραμμάτισε και πραγματοποίησε η Αδελφότητα από κοινού με την Κοινότητα ήταν ο δρόμος προς Καρύταινα. Μέχρι τότε το οδικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο και η επικοινωνία με τον έξω κόσμο διεξαγόταν διά των τότε βατών δρόμων, όπως αυτοί είχαν χαραχθεί εξ αρχής, είτε πεζή με τα ζώα. Λόγω του ορεινού του εδάφους ήταν δύσβατοι, αλλά και αρκετά επικίνδυνοι σε πολλά σημεία. Επιτακτική λοιπόν η ανάγκη να χαραχθεί αμέσως αμαξωτός δρόμος, προκειμένου να αποτελέσει την απαρχή για την βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως των κατοίκων. Επί προεδρίας της Αδελφότητος Θ. Γ. Γαϊτανάρη και προέδρου Κοινότητος Ν. Κ. Λάλου, άρχισε η προσπάθεια για την διάνοιξη του δρόμου προς το χωριό διά μέσου της τοποθεσίας Χαρατσάρι. Κατά τη συνεδρίαση της 10ης Δεκεμβρίου 1949 ανεγνώσθη υπό του προέδρου Θ. Γ. Γαϊτανάρη έγγραφο της Κοινότητος αναφερόν ότι:
Ο δρόμος
«Ενεκρίθη παρά του Ν/κου Συμβουλίου, η χάραξις αμαξιτής οδού, διά μέσω τοποθεσίας Χαρατσάρι εις Ατσίχωλον». Μετά από αυτό το γεγονός απεφασίσθη να κινητοποιηθούν τόσον η Αδελφότητα όσο και η Κοινότητα λίαν δραστηρίως, έτσι ώστε η απόφαση που ελήφθη από το Νομαρχιακό Συμβούλιο Αρκαδίας να υλοποιηθή και να ολοκληρωθή όσο το δυνατόν συντομότερον. Άρχισε πράγματι πραγματικός οργασμός ενεργειών για τον δρόμο, με παραστάσεις, υπομνήματα, συνεχείς οχλήσεις στους αρμοδίους και παράλληλα με πολλούς εράνους μεταξύ των μελών της Αδελφότητος, ώστε να εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι για την πραγματοποίηση του έργου.
Η διάνοιξη του δρόμου έγινε χειρονακτικούς με τη χρήση εκρηκτικών υλών όπου ήταν απαραίτητο και εργάσθηκαν σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του χωριού με ημερομίσθιο, αλλά και με προσωπική εργασία. Η Αδελφότητα με έξοδα της φρόντισε πολλές φορές για το συσσίτιο των εργαζομένων, μάγειρας ήταν ο Γ. Ν. Γαϊτανάρης. Πέραν των Προέδρων και των μελών του Δ.Σ., για το δρόμο πρωτοστάτησαν ο Αθανάσιος Παπαθεοδώρου και οι Ιωαν. Τσουτσάνης και Δ. Παναγόπουλος, αντιπρόσωποι της Αδελφότητος ο πρώτος στην Χαλκίδα και ο άλλοι δύο στην Τρίπολη.
Οι προσπάθειες για την ολοκλήρωση του δρόμου, μέσω ανυπέρβλητων εν πολλοίς δυσκολιών, συνεχίστηκαν και επί προεδρίας Παν. Ν. Τσουτσάνη και ολοκληρώθηκαν το 1951, μέχρι και την πλατεία του Αγ. Αθανασίου. Από το σημείο αυτό ο δρόμος παρελήφθη από τους παράγοντες του Βλαχόρραφτι και ολοκληρώθηκε μέχρι το χωριό αυτό, διά δωρεάς των εθνικών ευεργετών Θ. Αγγελόπουλου και υιών. Τα εγκαίνια του δρόμου παρουσία και των ευεργετών πραγματοποιήθηκαν κατά μήνα Απρίλιο του 1952. Θερμή ήταν η υποδοχή που τους επεφύλαξαν οι κάτοικοι του Ατσιχώλου κατά τη διέλευσή τους από εκεί.
Πα τη συνέχιση του δρόμου από το Βλαχόρραφτι μέχρι της Ηραίας, συνεστήθη συντονιστική επιτροπή αποτελούμενη, από την Αδελφότητα Ατσιχωλιτών, και τους Συλλόγους Καρυτινών, Βλαχορραφτιτών, Σαρακινιωτών, Κρυονεριτών, Παλαιοκαστριτών, Ριζοσπηλιωτών, Κοκορέων και Κακουρέων και ολοκληρώθηκε αρκετά χρόνια αργότερα (μετά το 1960) ήταν δε εξ ολοκλήρου χωματόδρομος.
Η ασφαλτόστρωση από την Καρύταινα μέχρι τον Ατσίχωλο πραγμα-τοποιήθηκε το 1982-1983 επί προεδρίας της Κοινότητος Λάμπρου Χρονόπουλου και συνεχίστηκε μέχρι τα πέρα χωριά.
Το 1963 με δαπάνη της οικ. Αγγελοπούλου κατασκευάσθηκε νέα σύγχρονη γέφυρα παρά τον Λούσιο, επειδή το υπάρχον από της Φραγκοκρατίας παλαιό γεφύρι δεν ήταν δυνατόν να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του νέου δρόμου, αλλά και των πολλών και μεγάλων αυτοκινήτων.
Αφού εξασφαλίσθηκε ο δρόμος, ο οποίος σημειωτέον στην αρχή ήταν πολύ ελλιπής από απόψεως τεχνικών έργων και επομένως αρκετά επικίνδυνος, η Αδελφότητα σε συνεργασία πάντοτε με τις Κοινοτικές αρχές, είχε κατά νου τη συντήρηση του και γενικά την εξασφάλιση της καλής βατότητός του.
Ακόμη, η Αδελφότητα φρόντιζε πάντοτε με παραστάσεις και υπομνήματα στους αρμοδίους για την τακτική και απρόσκοπτη συγκοινωνία, μέσω του ΚΤΕΛ Αρκαδίας.
Νερό - Ύδρευση
Όπως και αλλού αναφέραμε, η ύδρευση του χωριού μέχρι και το 1971 ήταν υποτυπώδης. Το νερό μεταφέρονταν στα σπίτια με υποζύγια ή ζαλιά, από τη βρύση στο κάτω μέρος του χωριού, από την πηγή Γράνα, ακόμη και από το Λούσιο.
Όπως είναι φυσικό, πέραν του ότι αυτό ήταν ένα καθημερινό μαρτύριο, κυρίως για τον γυναικείο πληθυσμό του οποίου η προμήθεια νερού στο σπίτι ήταν αποκλειστικό καθήκον, δεν ήταν ποτέ δυνατόν να υπάρχει επαρκής ποσότητα νερού, ώστε να καλύπτονται έστω και υποτυπωδώς οι ελάχιστες συνθήκες υγιεινής διαβιώσεως.
Μόνιμη, διαρκής, αλλά και επιτακτική ήταν η ανάγκη για εξεύρεση νερού, προκειμένου να επιλυθεί το δύσκολο αυτό πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι του Ατσιχώλου, προκειμένου, να πάει επιτέλους ο πολιτισμός στο χωριό.
Εξ αρχής ευαισθητοποιημένη η Αδελφότητα, όσον αφορά σ’ αυτό το ζήτημα, από κοινού με τις Κοινοτικές αρχές του Ατσιχώλου, προσπάθησε να εξασφαλίσει επαρκείς ποσότητες νερού για το χωριό.
Από το 1953, επί προεδρίας Π. Τσουτσάνη, άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες για εξεύρεση νερού.
Χρησιμοποιήθηκαν πρακτικά μέσα, οι ραβδοσκόποι, πλην όμως χωρίς αποτέλεσμα.
Η δεύτερη προσπάθεια για εξεύρεση επαρκούς ποσότητος νερού, έγινε περί το 1955.
Με χρηματοδότηση του Βασ. Σπ. Δρακοπούλου, πραγματοποιήθηκε εξόρυξη πηγαδιού, στο οικόπεδο του Βασ. Κόκκορη, αλλά δυστυχώς και αυτή η προσπάθεια απέτυχε.
Το 1963, επί προεδρίας της Αδελφότητος Δημ. Μπρούστα και προέδρου της Κοινότητος Νικ. Μεργούπη, αφού είχαν αποτύχει όλες οι προηγούμενες προσπάθειες, απεφασίσθη να εξαγοραστούν οι πηγές στο κτήμα Αποστολόγιαννη στη θέση Μετόχι περιοχής Μάρκου.
Λύση ιδανική, λόγω και της αρίστης ποιότητος του νερού, αλλά και του πλεονεκτήματος της μεταφοράς του διά φυσικής ροής, λόγω υψομετρικής διαφοράς.
Όλα τα επόμενα έτη από το 1963-1969, οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν στην απόκτηση των πηγών αυτών.
Το 1969 γίνεται η εξαγορά του ημίσεως της ποσότητας του υπάρχοντος νερού, από τους κληρονόμους Ρωμανού, έναντι του ποσού των 21.000 δρχ.
Το τίμημα κατεβλήθη εξ ολοκλήρου από το τότε μέλος του Δ.Σ. Δημ. Κοντόπουλο, υπό τύπον δανείου προς την Αδελφότητα, η οποία ανέλαβε να εξοφλήσει το δάνειο από εισφορές μεταξύ των μελών της, πράγμα το οποίο και έγινε.
Το 1970 επί προεδρίας της Αδελφότητος Χαρ. Λαβδιώτη και προέδρου Κοινότητος Γ. Σκουρλά, άρχισε η διάνοιξη του Χάνδακος του υδραγωγείου από την θέση Μετόχι όπου οι πηγές, ιδιοκτησίας πλέον Κοινότητος Ατσιχώλου, προς το χωριό.
Έργο δύσκολο λόγω του δύσβατου και του τραχέος του εδάφους, αλλά και πολυδάπανο.
Παρ’ όλα αυτά, η Αδελφότητα επωμίσθηκε το βαρύ φορτίο και ανέλαβε να συμβάλει αποφασιστικά, ώστε να επιλυθεί το ζήτημα του νερού στο Ατσίχωλο.
Έτσι, αγοράστηκαν και στάλθηκαν στο χωριό οι απαιτούμενοι σωλήνες και παράλληλα προς εμπλουτισμό του νερού, εξαγοράστηκαν και τα 2/3 του νερού της πηγής «Μέσης» ιδιοκτησίας Η. Διαμαντόπουλου, χωρίς βέβαια να παραβλεφθούν ουδόλως οι προσπάθειες εξευρέσεως πόρων, είτε δι εράνων, είτε από πιστώσεις της Νομαρχίας Αρκαδίας.
Το έργο συνεχίστηκε και αφού έφτασε μέχρι τη θέση Καραμπάτσου σταμάτησε, ελλείψει χρημάτων.
Αποφασίστηκε να διενεργηθή νέος έρανος μεταξύ των μελών της Αδελφότητος και να σχηματισθή επιτροπή υπό τον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ., η οποία να επισκεφθή και πάλι την Νομαρχία Αρκαδίας για νέες πιστώσεις προς την Κοινότητα Ατσιχώλου, ώστε να συνεχισθή το έργο και να ολοκληρωθή πράγμα το οποίο επετεύχθη.
Στο Δ/Σ Ν. 15/25-8-1971 ο πρόεδρος Χαρ. Λαβδιώτης ενημερώνει το Σώμα ως εξής:
«Μετά χαράς και ευχαριστήσεων πληροφορώ το Δ/Σ, ότι οι εργασίες του εξωτερικού υδραγωγείου ολοκληρώθηκαν και το νερό ρέει εις δύο σημεία εντός του χωρίου εκ των οποίων ήρχισεν η ύδρευση των κατοίκων.
Αι εργασίαι της υδατοσυλλογής, καθώς και η ανόρυξις και κατασκευή δεξαμενής εκ 50 τ.μ., πλησιάζουν προς το τέρμα των, ενώ προέχει η κατασκευή του εσωτερικού δικτύου υδρεύσεως του χωρίου.
Προτείνεται όπως διατεθεί ποσόν 15-20.000 δρχ. διό την κατασκευήν προσωρινού δικτύου υδρεύσεως και τοποθετήσεως 5 κρουνών, εις διάφορα σημεία του χωρίου, εις τρόπον ώστε να εξυπηρετούνται όλοι οι κάτοικοι τούτου, εις περίπτωσιν καθ’ ην ήθελε καθυστερήσει η διάθεσις αιτηθησομένης σχετικής πιστώσεως παρά της Νομαρχίας Αρκαδίας, ή η χορηγηθησομένη τοιαύτη θα είναι ανεπαρκής, μέχρις αποπερατώσεως του εσωτερικού δικτύου υδρεύσεως».
Το 1972 επί προεδρίας Αδελφότητος Παν. Τσουτσάνη και Προέδρου Κοινότητος Γεώργ. Σκουρλά, αγοράστηκαν και στάλθηκαν στο χωριό 1500 μέτρα σωλήνες για το εσωτερικό δίκτυο υδρεύσεως.
Και έτσι υπό δύσκολες πάντοτε συνθήκες, τόσο για την Αδελφότητα όσο και για την Κοινότητα Ατσιχώλου, η ύδρευση του χωριού ολοκληρώθηκε περί το 1975.
Το 1996 επί Προεδρίας της Κοινότητος Κωνστ. Τσουτσάνη, έγινε εμπλουτισμός του υδραγωγείου από τη γεώτρηση του Λουσίου.
Η γεώτρηση αυτή πραγματοποιήθηκε με δαπάνες του εθνικού ευεργέτου Παναγιώτη Αγγελόπουλου και αποσκοπούσε στην ύδρευση των οικισμών του Βλαχόρραφτι και Ατσιχώλου.
Η ποσότητα του νερού η προερχομένη από την γεώτρηση του Λουσίου με την οποία εμπλουτίζεται το υδραγωγείο Ατσιχώλου, χρησιμοποιείται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω αυξημένων αναγκών.
Εάν γίνει καλλιέργεια στις πηγές Μάρκου και συντηρηθεί όλο το δίκτυο υδρεύσεως από τις πηγές μέχρι το χωριό, οι ανάγκες θα καλύπτονται άνετα με το θαυμάσιο και διά φυσικής ροής νερό των πηγών Μετοχίου Μάρκου, χωρίς να χρειάζεται νερό από την πολυδάπανο, λόγω καταναλώσεως ρεύματος, γεώτρηση του Λουσίου.
Η Αδελφότητα με παραστάσεις και έγγραφα της, έχει ζητήσει επανειλημμένως από τον Δήμο Γόρτυνος την καλλιέργεια των πηγών Μετόχι Μάρκου και τη συντήρηση ή αλλαγή, όπου χρειάζεται, τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού δικτύου υδρεύσεως. Για να γίνουν όμως οι εργασίες αυτές, πρέπει πρώτα να κατασκευασθεί δρόμος από τον Ατσίχωλο προς Μάρκου και κατά μήκος του υδραγωγείου.
Ο δρόμος αυτός είναι απαραίτητος, γιατί πέραν από τις διευκολύνσεις των εργασιών στο υδραγωγείο, θα συνδέσει και τον Ατσίχωλο με του Μάρκου και κατ’ επέκτασιν με τη Ζάτουνα Δημητσάνα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα, με όλα τα εξ αυτού ευεργετικά αποτελέσματα.
Το σχολείο
Ένας ευαίσθητος τομέας που απασχολούσε πάντοτε την Αδελφότητα, ήταν το Δημοτικό Σχολείο Ατσιχώλου. Από την αρχή σχεδόν της ιδρύσεως της η Αδελφότητα, ενδιαφερόταν ζωηρώς γι’ αυτό και για τους μικρούς μαθητάς του. Ο εξοπλισμός του με διάφορα βασικά είδη, όπως θρανία, γραφεία, καρέκλες, εποπτικά μέσα, βιβλία και γραφική ύλη, ήταν από τις πρώτες προτεραιότητες.
Ανατρέχοντας στα αρχεία της Αδελφότητος, διαπιστώνουμε ότι κατά τακτά χρονικά διαστήματα η Αδελφότητα πραγματοποιούσε παρόμοιες αποστολές στο Δημοτικό Σχολείο Ατσιχώλου, έχοντας πάντοτε άριστες σχέσεις με τους εκάστοτε διδάσκοντες.
Λόγω των σχέσεων αυτών και της στενής συνεργασίας που υπήρχε, κρίνουμε σκόπιμο ν’ αναφέρουμε τους δασκάλους που υπηρέτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Ατσιχώλου, αποδίδοντας σ’ αυτούς την πρέπουσα τιμή.
Στα τέλη με αρχές του 20ου αιώνα χρέη δασκάλου στον Ατσίχωλο έκανε ο ιερέας Ιωάννης Τσουτσάνης.
Κυρίαρχη όμως μορφή υπήρξε ασφαλώς το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ο δάσκαλος Κωνστ. Λάλος, ο οποίος υπηρέτησε σχεδόν για μια 35ετία.
Διακρινόταν για το ήθος, την εκπαιδευτική του ικανότητα, αλλά και για την αυστηρότητα του.
Λόγω της μακροχρόνιας υπηρεσίας του, πλήθος Ατσιχωλιτών υπήρξαν μαθητές του, στους οποίους είχε αφήσει μνήμη αγαθή.
Από την περίοδο της κατοχής, κατά διαστήματα και μέχρι το 1951 περίπου, υπηρέτησε ο εκ Βλαχόρραφτι καταγόμενος Αντ. Παπαδιαμαντό-πουλος.
Στην ίδια περίοδο υπήρχαν και διαστήματα όπου το σχολείο παρέμενε κλειστό, λόγω μη υπάρξεως δασκάλου και τα παιδιά πήγαιναν σχολείο πεζή στο Βλαχόρραφτη.
Άλλοι δάσκαλοι που υπηρέτησαν από το 1951 έως το 1972 που έκλεισε το Δημοτικό Σχολείο Ατσιχώλου, λόγω μη υπάρξεως επαρκών στην αρχή και κατόπιν καθόλου μαθητών, είναι οι εξής:
1. Αγγ. Μαχαίρα
2. Αθαν. Σκαλτσάς
3. Κωνστ. Τσόπελας
4. Άννα Αναστοπούλου
5. Γεωργ. Μητροπούλου-Καψιμάλη
6. Αθαν. Μητσόπουλος
7. Φώτης Παπαδόπουλος και
8. Αργύρης Ανδριανός
Επειδή το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου ήταν παλιό και ασυντήρητο, έγιναν πολλές προσπάθειες, σε συνεργασία πάντοτε Αδελφότητος και Διευθυντού του σχολείου, να βρεθεί οικόπεδο κατάλληλο και εν συνεχεία να αναγερθεί νέο σύγχρονο διδακτήριο, πλην όμως όλες οι προσπάθειες απέβησαν άκαρπες.
Για να επιλυθεί όμως το πρόβλημα της σχολικής αιθούσης και για να μη καταρρεύσει το κτίριο, απεφασίσθη επί προεδρίας Παν. Τσουτσάνη το 1972, να αγοραστεί το σχολείο, το οποίο ήταν ιδιοκτησίας του ενοριακού Ναού Αγίου Αθανασίου και αμέσως να επισκευαστεί και ανακαινισθεί.
Η εν λόγω αγορά πραγματοποιήθηκε το έτος 1977 επί προεδρίας της Αδελφότητος Ταξ. Τσουτσάνη.
Αμέσως άρχισαν οι εργασίες για την αποκατάσταση του κτιρίου, ιδιοκτησίας πλέον της Αδελφότητος των Ατσιχωλιτών.
Οι εργασίες συνεχίστηκαν εντατικά και επί του επομένου προέδρου Ν. Θ. Δρακόπουλου και ολοκληρώθηκαν το 1983.
Οι πόροι, τόσο για την εξαγορά, όσο και για την αποκατάσταση του κτιρίου, προήλθαν αποκλειστικά από συνδρομές των Ατσιχωλιτών.
Εκτός των προέδρων, Ταξ. Τσουτσάνη και Νικ. Δρακοπού-λου, μεγάλη συμμετοχή στην προσπάθεια, είχαν και ο τότε Γεν. Γραμματέας Ηλίας Καψιμάλης, ο Αντιπρόεδρος Ιωάννης Τσουτσάνης, ο Ταμίας Περ. Σωτηρόπουλος, Αργ. Π. Δρακόπουλος και ο Πρόεδρος της Κοινότητος Λάμπρος Χρονόπουλος.
Το σχολείο λόγω ελλείψεως μαθητών έπαυσε να λειτουργεί περί το 1972. Με πρόσφατη απόφαση της Γεν.Συνέλευσης του Συλλόγου αποφασίσθηκε να δοθεί σε κατάλληλο πρόσωπο η χρήση της αίθουσας για αναψυκτήριο προς εξυπηρέτηση των Ατσιχωλιτών αλλά και των διερχομένων.
Αγορά γραφείου
Το 1986 επί προεδρίας Ν. Θ. Δρακόπουλου, αγοράστηκε το γραφείο της Αδελφότητος, που βρίσκεται στην οδό Σαπφούς 18 και Πειραιώς στην Αθήνα.
Μεγάλο επίτευγμα, χάρις του οποίου επιλύθηκαν πολλά προβλήματα που αφορούσαν στην λειτουργικότητα και την όλη οργάνωσή της.
Με την απόκτηση ιδιόκτητης στέγης η Αδελφότητα, με νέα δυναμική, αξιοποίησε δημιουργικά όλες τις δυνάμεως της και άνοιξε ένα νέο σημαντικό κεφάλαιο στην όλη πορεία και δράση της.
Μέχρι τότε οι συνεδριάσεις των Δ.Συμβουλίων επραγματοποιούντο σε διάφορα μέρη, όπως στα σπίτια ή τα καταστήματα των εκάστοτε προέδρων ή σε άλλους δημόσιους χώρους.
Τα αρχεία, τα βιβλία και άλλα στοιχεία της Αδελφότη-τας, ευρίσκοντο διάσπαρτα σε διάφορα μέρη και σε διαφορετικά, ακόμη και μη αρμόδια χέρια, με συνέπεια πολλά απ’ αυτά να έχουν φθαρεί, καταστραφεί ή απωλεστεί.
- Με ορμητήριο το γραφείο της η Αδελφότητα, οργάνωσε διάφορες εκδηλώσεις όπως, χοροεσπερίδες, πρωτοχρονιάτικες πίτες, εκδρομές, συνεστιάσεις και πανηγύρια στο χωριό κατά τον καλλίτερο τρόπο.
- Συνεργάστηκε αρμονικά και αποτελεσματικά με γειτονικούς συλλόγους, ιδιαίτερα με το σύλλογο των Βλαχορραφτιτών για κοινούς στόχους και επιδιώξεις, όπως για παράδειγμα την προστασία του Λουσίου ποταμού.
- Πέραν όμως αυτών και κυρίως, τα επόμενα χρόνια προγραμμάτισε, οργάνωσε και πραγματοποίησε το μεγάλο έργο της αναστηλώσεως και αναβιώσεως της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Μονής Παναγίας Καλαμίου.
- Τελευταία μέσω του γραφείου οργανώνεται και υλοποιείται, το εξ ίσου μεγαλόπνοο έργο, της κατασκευής του ξενώνα στο χωριό.
Γενικά και τέλος, μέσω του γραφείου της η Αδελφότητα, επέτυχε να εμφανίσει προς τα έξω μια αξιοζήλευτη εικόνα, έτσι ώστε σήμερα πανθομολογούμενους να ευρίσκεται μεταξύ των πρώτων σε δραστηριότητα, πατριωτικών συλλόγων της Αρκαδίας.
Αναστήλωση και αναβίωση ιστορικής Μονής Παναγίας Καλαμίου
Πρόκειται για τη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Καλαμίου, που βρίσκεται στο φαράγγι του Λούσου ποταμού στα όρια του σημερινού Δ. Διαμερίσματος Ατσιχώλου του Δήμου Μεγαλοπόλεως. Η Βυζαντινή, «Παλαιά» Μονή, η απόκρυφη και σφηνωμένη σε δύσβατο απόκρημνο και καλά οχυρωμένο βράχο, ανάγεται στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και η «Νέα», μεταβυζαντινή, θεμελιωμένη σε ομαλότερο έδαφος, πάνω από τη δεξιά, κατά την κάθοδο, όχθη του ποταμού Λουσίου, είναι κτίσμα των αρχών του 18ου αιώνα.
Η πάλαι ποτέ, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ακμάζουσα αυτή Μονή, προπύργιο του ελληνισμού και του χριστιανισμού τα δυσβάσταχτα χρόνια της τουρκοκρατίας, διαλύθηκε το 1833 στη Βαυαροκρατία, αφού προηγουμένως το μεγαλύτερο μέρος της είχε πυρποληθεί από την επέλαση εκεί του Ιμπραήμ, περί το 1826.
Έκτοτε εγκαταλείφθηκε και λησμονήθηκε από τους πολλούς, πλην των Ατσιχωλιτών, οι οποίοι πάντοτε την είχαν στο νου και την καρδιά τους και επιθυμούσαν διακαώς τη διάσωσή της.
Ήταν και είναι γι’ αυτούς μεγάλο προσκύνημα και κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, ημέρα της εορτής προσπαθούσαν όπου κι αν ευρίσκοντο να είναι παρόντες στο «Καλάμι», όπως αποκαλούν τη Μονή οι Ατσιχωλίτες.
Εκεί, κάθε χρόνο, στο Καθολικό της Νέας Μονής, το μοναδικό κτίριο της οποίας διατηρείτο ανέπαφο με πάρα πολλές φθορές όμως, επραγματοποιείτο πανηγυρικός εορτασμός, μερίμνη της ενορίας του Αγ. Αθανασίου Ατσιχώλου και στη συνέχεια ελάμβανε χώρα παραδοσιακό πανηγύρι.
Όμως από τη φθορά του χρόνου και από την αδιαφορία των αρμοδίων και το τελευταίο αυτό απομεινάρι του μνημείου κινδύνευε να καταρρεύσει, προς μεγάλη λύπη του συνόλου σχεδόν των Ατσιχωλιτών.
Η Αδελφότητα αποδέκτης του κοινού αισθήματος, από πολύ ενωρίς είχε θέσει σαν στόχο την διάσωση της Μονής Καλαμίου.
Όπως προκύπτει από τα αρχεία της, οι πρώτες προσπάθειες για το σκοπό αυτό, ανάγονται στην προεδρία του Αν. Σωτηρόπουλου το 1947, εποχή κατά την οποία εστάλησαν τα πρώτα έγγραφα προς το Υπουργείο Παιδείας τότε και που αφορούσαν στην κατάσταση της Μονής και της ανάγκης που είχε προκύψει για τεχνική παρέμβαση, λόγω των φθορών που είχε υποστεί.
Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1955 επί προεδρίας Παν. Τσουτσάνη, έγιναν και οι πρώτες προσπάθειες, για τη χάραξη δρόμου από Ατσίχωλο προς την Μονή Καλαμίου και Αρχαία Γόρτυνα.
Η ύπαρξη δρόμου ήταν βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε παρέμβαση σωτηρίας της Μονής.
Εκείνο όμως που ενδιέφερε κυρίως, ήταν το Καθολικό της Νέας Μονής.
Προς αυτή την κατεύθυνση και υπό το αυτό πνεύμα επαναλείφθηκαν οι προσπάθειες για τη διάσωσή του και το 1973 επί προεδρίας Ταξ. Τσουτσάνη, χωρίς όμως αποτέλεσμα, γιατί τόσο η Αδελφότητα όσο και η Κοινότητα Ατσιχώλου, είχαν άλλες προτεραιότητες, κυρίως την εξασφάλιση του νερού και δεν ήταν δυνατόν να ασχοληθούν σοβαρά και αποτελεσματικά και με τη διάσωση της Μονής Καλαμίου.
Το 1983, επί προεδρίας Ν. Θ. Δρακόπουλου, έγινε η πρώτη υποβολή σχεδίων για έγκριση στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην Ε΄ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων για τη διάσωση του Καθολικού της Νέας Μονής.
Τα σχέδια επιμελήθηκε ο Εξ. Ατσιχώλου αρχιτέκτων Μ/κός Κωνστ. Δρακόπουλος, πλην όμως δεν εγκρίθηκαν από την αρμόδια υπηρεσία.
Παράλληλα συνεχίστηκαν οι προσπάθειες για την κατασκευή του δρόμου προς τη Μονή.
Το 1985 ο δρόμος (χωματόδρομος) από Ατσίχωλο προς Μονή Καλαμίου έφθασε μέχρι την τοποθεσία Σίσαμνα με δαπάνη της Αδελφότητος.
Από του σημείου αυτού μέχρι της Μονής ο δρόμος ολοκληρώθηκε μερίμνη της Κοινότητος Ατσιχώλου, επί Κοινοτάρχου Λάμπρου Χρονόπουλου.
Το 1985, κατόπιν συνεχών οχλήσεων και παραστάσεων στην Ε΄ Εφορεία Βυζαντινών Αρχ. Σπάρτης, λόγω του συνεχώς αυξανομένου κινδύνου που παρουσίαζε το Καθολικό της Νέας Μονής να καταρρεύσει, η υπηρεσία προχώρησε σε πρόχειρη υποστήλωση, στο εσωτερικό του Ναού με δαπάνη της Αδελφότητος.
Το 1986 έχουμε την πρώτη επίσκεψη για αυτοψία στη Μονή από τον Δ/ντή αναστηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού Αία Βαζιργιατζίκη και τον Αύγουστο του 1987, εδόθη η πρώτη άδεια για την κατ’ αρχήν εξωτερική υποθεμελίωση του Ναού.
Οι εργασίες άρχισαν στις 30/8/87 και αποπερατώθηκαν στις 9/12 του ιδίου έτους.
Το 1988, εδόθη η άδεια για την επισκευή της στέγης και την ανακεράμωση.
Οι εργασίες αυτές ολοκληρώθηκαν εντός του θέρους του 1988.
Το 1988, έχουμε την έκφραση της επιθυμίας του τότε Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Θεοφίλου Καναβού για την επανασύσταση και επαναλειτουργία της Μονής.
Η πρόταση αυτή του Μητροπολίτου ετέθη προς ψήφιση στην Τακτική Γενική Συνέλευση της Αδελφότητος στις 21/8/89.
Ομόφωνα και με ενθουσιασμό ελήφθη απόφαση, η
Αδελφότητα να πράξη το παν, ώστε να επανασυσταθεί η Μονή Καλαμίου.
Το 1990 και επί προεδρίας πλέον Περ. Σωτηροπούλου, ελήφθη απόφαση αλλά και οι σχετικές άδειες από την υπηρεσία, για επιδιόρθωση του δαπέδου, εσωτερική υποθεμελίωση, επισκευή κιόνων, κατασκευή τέμπλου, τοποθέτηση μεταλλικών ελκυστήρων.
Οι εργασίες αυτές ολοκληρώθηκαν περί τον Μάιο του 1992.
Παράλληλα εντός του 1991 υπεβλήθησαν στην Ε΄ Εφορία Βυζ. Αρχαιοτήτων Σπάρτης τα πρώτα σχέδια για την αναστήλωση της Ν.Α. πτέρυγας των κελιών, προς υλοποίηση της απόφασης της Τ.Γ.Σ. της 21/8/1989.
Τα σχέδια αυτά εκπονήθηκαν από την αρχιτέκτονα Μολάων Ολυμπία Εξάρχου εντελώς δωρεάν.
Το θέρος των ετών 1993 και 1994, πραγματοποιήθηκε μερίμνη της Ε΄ Εφορίας Βυζ. Αρχαιοτήτων Σπάρτης και κατόπιν σχετικών ενεργειών της Αδελφότητος, ο καθαρισμός και η συντήρηση των τοιχογραφιών του Καθολικού της Νέας Μονής.
Το συνεργείο των συντηρητών, από το Γεράκι Λακωνίας, φιλοξενήθηκε στον Ατσίχωλο με τη φροντίδα και δαπάνη της Αδελφότητος.
Μετά από πολλές γραφειοκρατικές διαδικασίες, αρκετά χρονοβόρες, το 1993 εδόθη η άδεια από το Κ.Α.Σ. για την αναστήλωση των κελιών, βάση των σχεδίων Ολ. Εξάρχου.
Ολοκληρωμένη μελέτη όμως, προσαρμοσμένη βάση των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, προς υλοποίηση σχετικού προγράμματος προστασίας θρησκευτικών μνημείων για το έτος 1995, υπεβλήθη και ενεκρίθη από το Κ.Α.Σ. για λογαριασμό της Αδελφότητος Ατσιχωλιτών, από την Τεχνική Εταιρεία «ΣΥΝΤΕΧΝΙΚΗ» Α.Ε. του φίλου της Αδελφότητος Δημ. Πολυζωΐδη εντελώς δωρεάν.
Όμως η εγκεκριμένη αυτή μελέτη ουδέποτε υλοποιήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως αρχικά είχε προβλεφθεί, λόγω μη χρηματοδοτήσεως.
Εντός του αυτού έτους 1995, η Αδελφότητα έλαβε διαβεβαιώσεις και από την Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, ότι έχει υπ’ όψιν της και προτίθεται να διαθέσει μικρή μοναστική Αδελφότητα, για να εγκαταβιώσει στη Μονή Καλαμίου, όταν ολοκληρωθεί η αναστήλωση των κελιών και η Μονή Καλαμίου να λειτουργήσει ως Μετόχι της Ι. Μονής Προδρόμου.
Η διαβεβαίωση και πρόταση αυτή της Μονής Προδρόμου ετέθη υπό την κρίσιν της Τ.Γ.Σ. της 11/2/1996 και έγινε παμψηφεί αποδεκτή.
Εντός του 1996 και επί προεδρίας Αν.Σκουρλά, άρχισε η αναστήλωσις της Ν.Α. πτέρυγος των κελιών.
Οι εργασίες προχώρησαν τμηματικά και σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες, δεδομένου ότι το έργο ήταν πολύ δαπανηρό.
Έτσι εντός του 1999 τελείωσαν όλα τα κτισίματα και η στέγη.
Το χρηματικό ποσό που απαιτείτο όμως ακόμη, ήταν πολύ μεγάλο και απαγορευτικό για τις οικονομικές δυνατότητες της Αδελφότητος τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Τότε εν έτει 2000, οικειοθελώς και αυτοβούλως, παρουσιάστηκε ο μεγάλος ευεργέτης Νικ. Γαϊτανάρης, ο οποίος προσφέρθηκε δαπάναις τομ, να αποπερατώσει το έργο, πράγμα το οποίο και έγινε.
Για την συμμετοχή του Νικ. Γαϊτανάρη στο έργο αναστύλωσης των κελιών της Μονής Καλαμίου θ’ αναφερθούμε εκτενέστερα. Σήμερα, αφού η Μονή Προδρόμου απέτυχε παταγωδώς να διατηρήσει τη Μονή Καλαμίου αυτή υπάγεται απ’ ευθείας στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως και γίνονται προσπάθειες για την επάνδρωσή της.
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου
Ο Καθεδρικός Ναός της ενορίας Ατσιχώλου είναι αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου επισκόπου Αλεξανδρείας. Ο Άγιος Αθανάσιος είναι και ο προστάτης Άγιος της Αδελφότητος των Ατσιχωλιτών.
Από την εντοιχισμένη πλάκα που υπάρχει πάνω από την Β.Α. είσοδο του Ναού, πληροφορούμεθα ότι αποπερατώθηκε το έτος 1898. Ο περικαλλής Ναός αντικατέστησε άλλο παλαιότερο που υπήρχε στον ίδιο χώρο, θεμελιώθηκε δε περί του παλαιού, ο οποίος λειτουργούσε κανονικά μέχρι αποπερατώσεως του νέου, οπότε και κατεδαφίστηκε.
Εφημέριος του Ναού τότε ήταν ο παπα-Νικόλαος Παπανικολάου και πρωτοστάτες οι αείμνηστοι, Κωνστ. Λάλος, Φώτης Μεργούπης, Βασίλης Κάνιστρας, Βασ. Χριστόπουλος, Θεοδ. Μπερτζελέτος, Γεώργιος Σκουρλάς, Ιωάννης Λαμπρόπουλος και Γεώργιος Τσουτσάνης. Δεν γνωρίζουμε εάν υπήρχαν δωρητές ή ευεργέτες, κατά την ανοικοδόμηση.
Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν μάλλον από εράνους που πραγματοποιήθηκαν και από συνεισφορές των κατοίκων. Απ’ ότι φαίνεται όμως η εκκλησία ήταν ελλιπής μέχρι και το 1922 περίπου.
Έτσι, τότε, με τη μέριμνα της Αδελφότητος των Ατσιχωλιτών και με έρανο των ξενιτεμένων Ατσιχωλιτών της Αμερικής έγιναν τα τουράκια της πλατείας και η πλακόστρωση του Ναού.
Το 1933 επισκευάστηκε η στέγη με προσωπική εργασία των κατοίκων. Μόλις το 1955 έγινε ο σοβάς της εκκλησίας, με πρωτοβουλία της Αδελφότητος και του Μ.Φ. Μεργούπη. Η δαπάνη καλύφθηκε από τους Αφους Θ. Μπερτζελέτου και από τους πατριώτες της Αμερικής, πρωτοστατούντος του Φ.Μ. Μεργούπη.
Το 1956, με δωρεά των Αφων Σταύρου και Βασίλη Σκουρλά κατασκευάστηκε το μαρμάρινο τέμπλο. Από την αρχή του 20ου αιώνα και μέχρι το 1930 περίπου, στην εκκλησία υπηρέτησαν οι αείμνηστοι παπά Παναγιώτης Τσουτσάνης και παπά Γιάννης Τσουτσάνης. Για λίγο χρονικό διάστημα και μετά απ’ αυτούς, υπηρέτησαν ο Αρχ. Καλλίστρατος Δημητρακόπουλος και πατήρ Γερμανός Μαρλαφέκας.
Από το 1938 έως το 1983 εφημέριος του Ναού, υπήρξε ο αείμνηστος παπά Δημήτρης Κάνιστρας. Ο παπά Δημήτρης προάσπισε κατά τον καλλίτερο τρόπο τα συμφέροντα της εκκλησίας και σαν προϊστάμενος του Ναού πρωτοστάτησε σε όλα τα τελευταία έργα που προαναφέραμε.
Από το 1983 έως και το 2001 εφημέριος του Αγίου Αθανασίου υπήρξε ο παπά Γιώργης Μαυρίκος. Με όλους αυτούς τους ιερείς η Αδελφότητα συνεργάστηκε αρμονικότατα και συνέβαλε παντοιοτρόπως στην επίλυση διαφόρων προβλημάτων που παρουσιάζοντο κατά καιρούς.
Με την πάροδο όμως των ετών η εκκλησία είχε υποστεί πολλές φθορές, κυρίως στη στέγη και απαιτείτο γενική ανακαίνιση.
Έτσι, με πρωτοβουλία του Μεγάλου Ευεργέτη Ν. Γαϊτανάρη, από το 1995, άρχισε μια μεγάλη προσπάθεια πλήρους αποκαταστάσεως της εκκλησίας η οποία ολοκληρώθηκε το 2004, έτος κατά το οποίο ολοκληρώθηκε και η αγιογράφηση.
Στις τελευταίες αυτές εργασίες αποκαταστάσεως της εκκλησίας, πέραν από την πολύ μεγάλη συμμετοχή του Ν. Γαϊτανάρη, συμμετείχε με την προτροπή της Αδελφότητος, το σύνολο σχεδόν των Ατσιχωλιτών. Από της συνταξιοδοτήσεως του παπά Γιώργη Μαυρίκου το 2001 ο ενοριακός Ναός του Αγίου Αθανασίου Ατσιχώλου στερείται ιερέως και τις περισσότερες φορές παραμένει κλειστός.
Οι ανάγκες καλύπτονται από τη Μεγαλόπολη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως η οποία αποστέλλει κατά καιρούς διαφόρους ιερείς όταν παρίσταται ανάγκη ή κατόπιν αιτήσεως του εκκλησιαστικού Συμβουλίου.
Ο ξενώνας
Από το 2003 η Αδελφότητα Ατσιχωλιτών έχει αναλάβει μια μεγάλη υποχρέωση, ένα νέο μεγάλο αναπτυξιακό έργο. Το έργο αυτό είναι η δημιουργία ξενώνα στο χωριό. Η απόφαση ελήφθη και επικυρώθηκε στην Τ.Γ. Συνέλευση της 20/11/2005. Οι προϋποθέσεις για την κατασκευή ξενώνα διανοίγονται άριστες και αυτό γιατί υπάρχει το κατάλληλο κτίριο. Πρόκειται για το κτίριο του πρώην ελαιουργικού συνεταιρισμού Ατσιχώλου - Βλαχορράφτι, που από το 2004 έχει περιέλθει στην ιδιοκτησία του Συλλόγου κατόπιν δωρεάς.
Ο Πρόεδρος του ελαιουργικού Συνεταιρισμού και μέλος του Δ/Σ του Συλλόγου Αθ. Α. Δρακόπουλος, κατόπιν πολλών προσπαθειών, κυρίως γραφειοκρατικών, μαζί με τους συνεταιριστές που είχαν απομείνει, αποφάσισαν να δωρίσουν το κτίριο του Συνεταιρισμού στον Σύλλογο, έτσι ώστε αφ’ ενός να διασωθεί ένα παραδοσιακό κτίριο και αφ’ ετέρου να δοθεί η δυνατότητα στο Σύλλογο να το αξιοποιήσει προς όφελος του Ατσιχώλου.
Οι προϋποθέσεις διαφαίνονται άριστες για τη δημιουργία μιας βιώσιμης αγροτουριστικής επιχειρήσεως, με εξασφαλισμένη εργασία για μια οικογένεια για όλο το χρόνο. Αυτό γιατί η παρουσιαζόμενη κινητικότητα διερχομένων επισκεπτών, λόγω του Λουσίου κυρίως και των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στον ποταμό ιδιαιτέρως τις αργίες και τα Σαββατοκύριακα, είναι αυξημένη και η ζήτηση σε δωμάτια ανάλογη.
Το κτίριο δεσπόζει στο κέντρο του χωριού και η θέα των γύρω βουνών είναι πανοραμική. Ο ξενώνας θα είναι δυναμικότητας περίπου 10 κλινών και θα διαθέτει στο ισόγειο αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Ήδη τα δωμάτια είναι έτοιμα προς χρήση, αφού πρώτα επιπλωθούν καταλλήλως.
Ο Σύλλογος οφείλει ευχαριστίες στον Πρόεδρο του Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Αθ. Δρακόπουλο καθώς και στους άλλους συνεταιριστές για την σπουδαία αυτή δωρεά τους. Απομένει για την ολοκλήρωση του έργου η έκδοση αδείας λειτουργίας η αποκατάσταση του ισογείου χώρου και η διαμόρφωση του εξωτερικού περιβάλλοντος χώρου. Εδώ ζητάμε κάνοντας έκκληση σ’ όλους τους πατριώτες να βοηθήσουν το Σύλλογο ν’ αποπερατώσει το έργο.
