Τον Μάρτιο του 1829, μια μεγάλη και ασυνήθιστη ομάδα φιλελλήνων αποβιβάσθηκε στο Ναβαρίνο από γαλλική πολεμική φρεγάτα. Επρόκειτο για μια γαλλική επιστημονική αποστολή, που περιηγήθηκε την Πελοπόννησο και κατέγραψε ιστορικούς τόπους της, πληθυσμούς πόλεων και χωριών και πολλά άλλα, σε χάρτες και πίνακες με λεπτομερείς περιγραφές.

Ο Μοριάς τότε ήταν ένας τόπος ρημαγμένος. Μετά από οκτώ χρόνια επαναστατικού αγώνα και βάναυσης καταστολής του από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ, οι πόλεις ήταν ερειπωμένες, τα χωριά κατεστραμμένα, η ύπαιθρος καμένη και ερημωμένη.

Η γαλλική αποστολή προφανώς επισκέφθηκε και το χωριό μας, τον Ατσίχωλο, το οποίο έχει καταγράψει ως Atsikolo σε έναν πίνακα με δημογραφικά στοιχεία, τον οποίο παραθέτουμε. Και το μοναστήρι της Παναγίας στο Καλάμι, στην περιγραφή της αναφέρει συγκεκριμένα:

Ένα όμορφο χωριουδάκι, ο Ατσίχωλος, τα διάσπαρτα σπίτια του οποίου χτίστηκαν με τις πέτρες της Γόρτυνας, βρισκόταν σε μεγάλο υψόμετρο, ανάμεσα σε ωραίους αμπελώνες. Στη συνέχεια κατεβήκαμε ίσαμε το γειτονικό μοναστήρι του οποίου το μαυρισμένο και μικρό εκκλησάκι μοιάζει σαν να κρέμεται από κάποιο απότομο βράχο του Γόρτυνα…

Η γαλλική επιστημονική αποστολή, αφού περιηγήθηκε πρώτα την Μεσσηνία, ανηφόρισε στην Αρκαδία και έφθασε στην Καρύταινα. Οι περιγραφές της αποστολής για τον ιστορικό τόπο του Κολοκοτρώνη και για τον ίδιο είναι εκτεταμένες και αναλυτικότατες. Εν συνεχεία, αναφέρεται στις περιγραφές, από εκεί…

Για να πάρουμε το δρόμο που πάει στη Δημητσάνα έπρεπε να ανέβουμε τον ποταμό που οι αρχαίοι ονόμαζαν Γορτύνιο ή Λούσιο… Η μικρή κοιλάδα είναι μάλλον ακαλλιέργητη αλλά καθόλου δυσάρεστη καθότι εξαιρετικά δροσερή… Μετά από δίωρη πεζοπορία φτάσαμε στη γέφυρα της οποίας την άποψη βλέπουμε στον πίνακα. Σπασμένα κομμάτια από αρχαίες κολόνες βρίσκονται στην είσοδο και ένα από αυτά, αυτό που φαίνεται στα δεξιά, φέρει ένα απόσπασμα επιγραφής, δυο γραμμές όλες και όλες. Ένας μύλος και οι αποθήκες του, ιδιοκτησία του Κολοκοτρώνη, φαίνονται από πάνω. Το νερό του ποταμού κυλάει ταχύτατα στην αμμώδη κοίτη περνώντας ανάμεσα από βράχια που κόβονται απότομα. Το νερό το βρήκαμε εξαιρετικά κρύο, μια ιδιαιτερότητά του που ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους…

Από την ιστοσελίδα ΜΟΡΙΑΣ, moree1829.gr

Προφανώς το αναφερόμενο και εικονιζόμενο στον πίνακα γεφύρι (του 1829) είναι παλαιότερο και σε θέση λίγο παραπάνω από το σημερινό (που κτίστηκε γύρω στο 1880). Ο δε μύλος ελέγχεται αν ήταν “κολοκοτρωναίικος”, αφού στους κώδικες της Μονής Προδρόμου αναφέρεται ανέκαθεν ως μοναστηριακός.