Πρωτοποριακό για την εποχή (αρχές 20ού αιώνα) γεγονός υπήρξε η ίδρυση, της Αδελφότητας Ατσιχωλιτών. Η Αδελφότης Ατσιχωλιτών συνέβαλε αποφασιστικά στη βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως των κατοίκων του χωριού, αλλά και για πολλά χρόνια υπήρξε το στήριγμα, η καταφυγή και η ελπίδα των Ατσιχωλιτών, που από μικρή ηλικία ξενιτεύονταν στην πρωτεύουσα και αλλού προς ανεύρεση καλύτερης τύχης.
Η Αδελφότητα Ατσιχωλιτών ιδρύθηκε το 1906 και είναι από τους αρχαιότερους πατριωτικούς Συλλόγους της Αρκαδίας, απ’ ότι τουλάχιστον γνωρίζουμε. Η ξενιτιά, τότε, ήταν βαρειά και αδυσώπητη και η μόνη ασφάλεια που ήταν δυνατόν να αισθανθούν αυτοί, οι μικροί κατά βάσιν ξενιτεμένοι, ήταν μόνον μέσα στους κόλπους της νεοϊδρυθείσης Αδελφότητος Ατσιχωλιτών. Εκεί, όλοι μαζί οι συμπατριώτες, συγγενείς οι περισσότεροι μεταξύ τους, αντιμετώπισαν τα πάμπολλα προβλήματα της ζωής. Τον Μάρτιο του 2010 η ιστορική Αδελφότης Ατσιχωλιτών «Ο Άγιος Αθανάσιος» μετονομάσθη, βάσει και του νέου καταστατικού της, σε Σύλλογος Ατσιχωλιτών «Ο Άγιος Αθανάσιος».
Συμπαραστεκόμενοι ο ένας στον άλλο και αλληλοβοηθούμενοι, κατάφεραν να ξεπεράσουν πολλά από τα προβλήματα, βελτιώνοντας κατά πολύ τη ζωή τους, βοηθώντας παράλληλα και τους δικούς τους ανθρώπους, γονείς και μικρότερα αδέρφια, που είχαν αφήσει πίσω τους στο χωριό. Διαπιστώνουμε κατ’ αρχήν ότι πρωταρχικός λόγος ιδρύσεως της Αδελφότητος υπήρξε η ανάγκη αυτοσυντηρήσεως ανθρώπων που ήλθαν εντελώς απροστάτευτοι σε ένα άλλο, διαφορετικό, ξένο και πολλές φορές εχθρικό περιβάλλον.
ΤΑΣΟΣ ΣΚΟΥΡΛΑΣ, τ. Προέδρος του Συλλόγου
Ίδρυση της Αδελφότητας Ατσιχωλιτών - Πρώτη περίοδος 1906-1940
Ο πρωταρχικός αυτός λόγος υπάρξεως της Αδελφότητος λειτούργησε αποτελεσματικά. Οι άνθρωποι, με την πάροδο των πρώτων ετών αισθάνθηκαν δυνατοί, απέκτησαν αυτοπεποίθηση και διαπίστωσαν ότι η συλλογική τους προσπάθεια θα μπορούσε κάλλιστα να αποδώσει καρπούς και σε πολλούς άλλους τομείς, κυρίως όμως στην βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως των μονίμων κατοίκων και γενικά της αναπτύξεως του Ατσιχώλου. Έτσι η έννοια του Συλλόγου ρίζωσε βαθειά μέσα στους Ατσιχωλίτες. Υποστήριξαν θερμά αυτόν τον πρωτοποριακό για την εποχή θεσμό και πέτυχαν να αξιοποιήσουν κατά τον καλλίτερο τρόπο όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις των προς όφελος τόσο αυτών των ιδίων, όσο και της ιδιαίτερης πατρίδας των, της οποίας η νοσταλγία ήταν και παρέμεινε πάντοτε άσβεστη.
Πριν όμως ασχοληθούμε με τους ιδρυτές και το έργο της Αδελφότητος την πρώτη αυτή περίοδο, κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε για λίγο και στους λόγους που ανάγκασαν τους Ατσιχωλίτες να φύγουν, να εγκαταλείψουν, χωρίς όμως ποτέ να ξεχάσουν το χωριό τους. Οι λόγοι αυτοί ήταν οικονομικοί και κοινωνικοί. Οι ορεινοί αγροτικοί-κτηνοτροφικοί οικισμοί όπως ο Ατσίχωλος, από πληθυσμιακής απόψεως θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχαν κορεστεί. Οι μικρές σχετικά καλλιεργητικές εκτάσεις και οι βοσκότοποι, πέραν του ότι ήταν εν πολλοίς αντιπαραγωγικές λόγω αφ’ ενός του αγόνου του εδάφους και αφ’ ετέρου της μη υπάρξεως μηχανικής καλλιέργειας αλλά και επιστημονικής γνώσεως και οργανώσεως, ουδόλως επαρκούσαν για να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού.
Η υγεία, παιδεία, πρόνοια, οδοποιία-συγκοινωνία και άλλες κοινωνικές παροχές, που ήταν πράγματα ανύπαρκτα, αλλά και πολλά άλλα δεινά, ανάγκασαν τους κατοίκους των οικισμών αυτών, επομένως και τους Ατσιχωλίτες, στη φυγή. Έτσι, όπως προαναφέραμε, από νεαρής ηλικίας τα παιδιά, κυρίως τα αγόρια, έφευγαν από το χωριό για ανεύρεση καλύτερης τύχης. Εσωτερική μετανάστευση με προορισμό τον Πειραιά, (στην αρχή), την Αθήνα και άλλες πόλεις όπως Τρίπολη, Χαλκίδα και αλλού, αλλά και εξωτερική με προορισμό την Αμερική, τον Καναδά, την Γερμανία (πολύ αργότερα), στέρησαν τον Ατσίχωλο από το έμψυχο υλικό που θα επαρκούσε για τη συνέχιση μιας ομαλής, ισορροπημένης και ορθολογικής διαβιώσεως στο χωριό. Το φαινόμενο αυτό διήρκεσε μέχρι και τη δεκαετία του 1970 περίπου, οπότε ολοκληρώθηκε η μετανάστευση.
Σήμερα στον Ατσίχωλο, διαβιούν μονίμως περίπου 30 κάτοικοι, κατά πλειοψηφία μεγάλης ηλικίας. Παρήγορο όμως παραμένει το γεγονός ότι τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και τους καλοκαιρινούς μήνες, ο πληθυσμός του χωριού αυξάνει σημαντικά. Τα σπίτια, που τα περισσότερα έχουν ανακαινισθεί, γεμίζουν και γενικά μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια τάση επιστροφής, κυρίως από συνταξιούχους, που δεν έχουν υποχρεώσεις οικογενειακές ή άλλες στους τόπους μόνιμης εγκαταστάσεως των.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι έφυγαν οι Ατσιχωλίτες από το χωριό, ρίζωσαν βαθειά αλλού, δημιούργησαν, αναδείχθηκαν και θριάμβευσαν σε πολλούς τομείς, όπως επιστημονικούς, εμπορικούς και άλλους, αλλά ποτέ δεν ξέχασαν. Πάντοτε ο νους και η καρδιά τους πάλει με λαχτάρα στη σκέψη της ιδιαίτερης πατρίδος των και πάντοτε φροντίζουν και θα φροντίζουν το όμορφο ιστορικό και γραφικό, από τα ομορφότερα της Αρκαδίας, χωριό τους.
Ιδρυτές - Σκοπός – Δραστηριότητα
Από της ιδρύσεως της Αδελφότητος το 1906 μέχρι και το 1945, το αρχείο της Αδελφότητος δεν υπάρχει. Δεν είμαστε επομένως δυστυχώς σε θέση να γνωρίζουμε επακριβώς τη διαδρομή της Αδελφότητος την περίοδο αυτή. Οι μόνες πηγές που διαθέτουμε είναι οι πληροφορίες που έχουν διασωθεί δια ζώσης από τα παλαιότερα μέλη της Αδελφότητος, το Καταστατικό του 1928 από το οποίο πληροφορούμεθα τον τότε Πρόεδρο και Γεν. Γραμματέα, και τον σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε η Αδελφότητα των Ατσιχωλιτών και το αρχείο της εφημερίδος «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ», από το οποίο παίρνουμε ορισμένα δημοσιεύματα της εποχής που αφορούν στη δράση της Αδελφότητος. Διά ζώσης, κυρίως από τον αείμνηστο Πρόεδρο της Αδελφότητος Νικόλαο Θ. Δρακόπουλο, αλλά και από τα παλαιότερα μέλη πληροφορούμεθα:
Οι ιδρυτές της Αδελφότητος, αλλά και οι πρώτοι που δημιούργησαν τον αρχικό πυρήνα ήταν οι εξής:
1. Μπερτζελέτος Παναγιώτης, ο πρώτος Πρόεδρος
2. Σωτηρόπουλος Περικλής
3. Λαμπρόπουλος Νικόλαος
4. Λαμπρόπουλος Δημήτριος
5. Γαϊτανάρης Θεόδωρος
6. Μπερτζελέτος Χρήστος (πιθανώς Πρόεδρος)
7. Λαμπρόπουλος Απόστολος
8. Μπρούστας Κωνσταντίνος
9. Κάνιστρας Παναγιώτης
10. Κάνιστρας Χρήστος
Τιμή, δόξα, αλλά και μεγάλη ευγνωμοσύνη οφείλεται στους πρωτοπόρους αυτούς ανθρώπους, που έβλεπαν πολύ πέραν από την εποχή τους και που τόσες πολλές πρόσφεραν υπηρεσίες στον Ατσίχωλο και τους Ατσιχωλίτες γενικότερα, μέσω της Αδελφότητος την οποία ίδρυσαν την εποχή εκείνη.
Από το 1906, έτος ιδρύσεως, έως το 1928, η Αδελφότητα λειτούργησε μάλλον άτυπα και τούτο γιατί δεν υφίσταται καταστατικό νεώτερο από αυτό της 10.4.1928. Πρόεδρος της Αδελφότητος ήταν ο Αν. Μπερτζελέτος και Γεν. Γραμματέας ο Γεωργ. Τσουτσάνης. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του καταστατικού αυτού, σκοπός της ιδρύσεως είναι:
«Ίνα αύτη (η Αδελφότητα δηλ.) ερχόμενη εις άμεσον επικοινωνίαν και συνάφειαν, μετά των εκτός του Ατσιχώλου ευρισκομένων συμπατριωτών μεριμνά περί της ευημερίας και της εν γένει προόδου, της αλληλοβοήθειας και της ηθικής τε και υλικής αλληλοϋποστηρίξεως των μελών αυτής. Ωσαύτως περί της εκτελέσεως και αποπερατώσεως διαφόρων κοινοφελών έργων της Κοινότητος Ατσιχώλου».
Γύρω από αυτό το πνεύμα και πάντοτε συνεπής η Αδελφότητα με τις αρχές και τον σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε, λειτούργησε μέχρι και το 1940, που κυρήχθηκε ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος. Τα δύσκολα χρόνια της κατοχής και των άλλων ιστορικών γεγονότων που ακολούθησαν με συνέπεια να καταλυθεί το κράτος, δεν ήταν δυνατόν να λειτουργήσει και η Αδελφότητα. Κατά συνέπεια ανεστάλει οποιαδήποτε λειτουργία ή δραστηριότητα της, μέχρι την απελευθέρωση μετά την οποία επαναλειτούργησε πανηγυρικά.
Από της επανιδρύσεως της Αδελφότητας (1945) μέχρι σήμερα
Όπως αναφέραμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, η Αδελφότητα Ατσιχωλιτών όπως άλλωστε ήταν φυσικό, από της ενάρξεως του Ελληνοϊταλικού πολέμου, και της εν συνεχεία Γερμανοϊταλικής κατοχής, ανέστειλε οποιαδήποτε δραστηριότητα μέχρι και την απελευθέρωση, περίπου το 1945. Όπως προκύπτει από τα αρχεία μας η πρώτη Τακτική Γενική Συνέλευση της Αδελφότητος, διά της οποίας επανιδρυθεί ουσιαστικά και τυπικά πραγματοποιήθηκε στις 13.7.1945.
Κύριο μέλημα του πρώτου μετά την επανίδρυση Διοικητικού Συμβουλίου ήταν αφ’ ενός η αναδιοργάνωση και αφ’ ετέρου η επανασύνδεση των σχέσεων και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της Αδελφότητος. Αυτό επιτεύχθηκε με την καθιέρωση διαφόρων εκδηλώσεων, όπως εκδρομών ή συνεστιάσεων που πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία και οι οποίες συνεχίσθηκαν όλα τα επόμενα χρόνια, όπως θα αναφερθεί στο οικείο κεφάλαιο.
Το Συμβούλιο αυτό απεδείχθη πολύ δραστήριο. Πέτυχε όλους τους στόχους του και απ’ αυτό τέθηκαν οι βάσεις για την πραγματοποίηση των μεγάλων έργων που ακολούθησαν τα αμέσως επόμενα χρόνια, όπως του δρόμου για το χωριό και της υδρεύσεως του χωριού. Από το Συμβούλιο αυτό ακόμη ανεδείχθησαν πολλά δραστήρια μέλη που διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο για πολλά χρόνια, στελεχώνοντας την Αδελφότητα.
