Σαν σήμερα Θεοφάνια τού 1828 αποβιβάζεται στο Ναύπλιο ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Δεν έμελλε να επιβιώσει, κυριολεκτικά, σ' αυτόν τον τόπο. Η πολιτική επι­βίωση τού Καποδίστρια πορεύεται στον ιστορικό μας χρόνο παράλληλα με το άγος τής δολοφονίας του.

Έξι χρόνια πριν σαν αυτές τις μέρες (20 Δεκεμβρίου 1821 - 15 Ιανουαρίου 1822), συνέρχεται στην Επίδαυρο η Α΄ Εθνική Συνέλευσις τών Ελλήνων. Την Πρωτοχρονιά τού 1822 ψηφίζεται το Προσωρινόν Πολίτευμα τής Ελλάδος, το πρώτο ελληνικό σύ­νταγμα. Η αρχική εκδοχή του είχε τις «υπογραφές» ενός «σεσημασμένου" καρμπο­νάρου, του 27χρονου Βιτσέντζο Γκαλίνα και τού 19χρονου Αναστασίου Πολυζωίδη. Το παρέλαβαν ύστερα οι «πραγματιστές» Φαναριώτες Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Θεόδωρος Νέγρης και έβαλαν τή δική τους υπογραφή...

Η Εν Ερμιόνι και Τροιζήνι (κατ' επανάληψιν) Γ΄ Εθνική τών Ελλήνων Συνέλευσις (19 Μαρτίου - 5 Μαΐου 1827) ολοκληρώνει τις εργασίες τής Εθνοσυνέλευσης τής Επιδαύρου, που είχαν διακοπεί λόγω τών πολεμικών γεγονότων. Επικυρώνει τον πρώτο οριστικό καταστατικό χάρτη τής επαναστατημένης χώρας, το Πολιτικόν Σύνταγμα τής Ελλάδος και εκλέγει ως προέβλεπε τον πρώτο Κυβερνήτη. Τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Παραπλανητική συζήτηση...

Το να θέλουν οι επαναστατημένοι Έλληνες δημοκρατικό σύνταγμα προτού κλείσει χρόνο η Επανάσταση ήταν δικαιολογη­μέ­νο, πέρα από «αρχέγονες» ή βολονταριστικές παρορμήσεις. Το σύνταγμα τής Επιδαύρου τού 1822 ήταν ουσιαστικά διακή­ρυξη τής ανεξαρτησίας, με το σύνταγμα τής Τροιζήνος τού 1827 ήλπιζαν να βάλουν σε τάξη το μετεπαναστατικό χάος. Τον Καποδίστρια εκάλεσαν να βάλει τάξη στο χάος. Δεν ήταν άγιος ούτε δημο­κράτης, ήταν ωστόσο οξύς πολιτικός νους. Καταλάβαινε πως ο τόπος είχε ανάγκη από μια ισχυρή κεντρική εξουσία, που έβλεπε να τήν μοιράζονται οι κάθε προέλευσης κοτζαμπάσηδες.

Σοβαρή κεντρική εξουσία, που μετά τη στυγερή δολοφονία του ο τόπος ποτέ δεν απέκτησε, παρά μόνο σε ό,τι αφορά την «κεντρική διαχείριση» τής κρατικής επιβολής και του κρατικού ταμείου. Οι δε κοτζαμπάσηδες τής εποχής του μετεξελίχθηκαν σε «κοινοβουλευτικούς άνδρες». Πού το παράξενο αν διείδε πως «το σύνταγμα ομοιάζει πρός ξυράφιον», όταν ακόμα και σήμερα, εδώ και δέκα χρόνια (και αυτόν τον καιρό), μ’ αυτό μάς ξυραφίζουν!

«Αυτό ήταν το τέλος τής Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας Οδύρετο το περασμένο χρόνο ένας πανεπιστημιακός καθηγητής, τής Θεωρίας τών Θεσμών μάλιστα και μέλος τής επιτροπής τής κυρίας Αγγελοπούλου για τα «200 Χρόνια μετά την Επανάσταση». Χωρίς ν' αναρωτιέται γιατί είναι πολίτης τής «Τέταρτης» και ίσως μεθαύριο σε μια «Πέμπτη Ελληνική Δημοκρατία»...

Αν το σύν­ταγμα τής Τροιζήνος αρκούσε για να λειτουρ­γήσει μια αδιαμόρφωτη κοινωνία, η Ελλάδα έκτοτε και σήμερα θα ήταν ένας παράδεισος δημοκρατίας και ευημερίας. Δεν υπήρξε πιο δημοκρατικό σύνταγμα στην Ευρώπη τής εποχής από το ελληνικό σύνταγμα τού 1864. Αυτό που πάνω - κάτω έχουμε και σήμερα, με μόνη ουσιαστική προσθήκη την Αρχή τής Δεδηλωμένης. Η μορφή τού (συνταγματικού) πολιτεύματος λίγη σημασία είχε και έχει. Εφ' όσον το διαχρονικό σύνταγμά μας δεν απέρρευσε και δεν λειτούργησε από και με κοινωνικές και παραγωγικές διεργασίες, παραμένει εν πολλοίς γράμμα και χωρίς πνεύμα.

Μια (εκ νέου) αναφορά στον «δικτάτορα» Καποδίστρια ήρθε πέρυσι μετά από ένα βίντεο τής «Επιτροπής τού 2021» που κυκλοφόρησε με δικτάτορες χωρίς εισαγωγικά στη σειρά τών «πολιτικών ηγετών» μας από το '21 και 'δώθε... Οφείλουμε βέβαια να ομολογήσουμε πως και από την πλευρά τής αριστεράς και ιστορικών της υπήρξαν αστόχαστες απόψεις όσον αφορά τον Καποδίστρια. Αλλ’ αυτές διατυπώθηκαν σε χρόνο που τα αναλυτικά εργαλεία τής ελληνικής αριστεράς ήταν στοιχειώδη και μονομερή.

Συζήτηση από αριστερά...

Η έννοια τού συντάγματος είναι ιστορικά και κοινωνικά συνυφασμένη με την έννοια τής αστικής δημοκρατίας. Μ’ αυτές τις δύο έννοιες και την εφαρμογή τους η αριστε­ρά έρχεται συχνά αντιμέ­τωπη. Αν η κοινωνική αριστερά μπορεί, με θεωρη­τικά ή αποπειρατικά εργαλεία, με την ιδεολογία ή την επανάσταση, να τις υπερβεί, η πολιτι­κή αριστερά «αφοπλίζεται» απέναντί τους. Επειδή είναι ιστορικό γέννημά τους.

Και είναι συχνά αναγκασμένη, η αριστερά, να υπε­ρασπίζεται το σύνταγμα και την αστική δημοκρατία. Δεν είναι πολιτικό «τέχνασμα» ή «εφαρμογή» τής ρήσης «Θα σας ταρά­ξουμε στη νομιμότητα…». Είναι ανάγκη και αναπό­φευκτη υπο­χρέωση, ώσπου να καταστεί δυ­νατή η υπέρβαση, καθ’ ότι το σύνταγμα και η αστική δημο­κρατία έχουν προκύψει από «αριστερές» ιστορικές και κοινωνικές διεργασίες.

Η αγγλική Χάρτα τών Δικαιωμάτων τής λεγόμενης Αναίμακτης Επανάστασης τού 1688 και η Διακήρυξη τών Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου και του Πολίτη τής Γαλλικής Επανάστασης τού 1789 είναι από πολλές απόψεις συντάγματα (από το συντάσσομαι) μιας «τρίτης» τάξης (ανθρώπων και πραγμάτων). Η γαλλική Τρίτη Τάξη στις συνελεύσεις τών Γενικών Τάξεων και στη Συμβατική καθόταν στ’ αριστερά τού προεδρείου. Την συγκροτούσαν αστοί, εργάτες, αγρότες. Και κατά τον αβά Σεγές «ζητούσε να γίνει κάτι».

Δεν χρειάζεται εξήγηση ότι σ' αυτή τη συγκρότηση και σ’ αυτή την απαίτηση τον τόνο έδιναν οι αστοί. Δεν ήταν βολονταρισμός τών αστών. Ήταν κομβικές στιγμές μιας μακράς παραγωγικής και κοινωνικής διαδι­κασίας, αιώ­νων, προτού βέβαια οι bourgeois αποκτήσουν τήν κρυφή γοητεία τους... Για ελληνική αστική τάξη, βέβαια, που να προέκυψε από ιστορικές κοινωνικές και παραγωγικές διεργασίες, δεν μπορεί να γίνει σοβαρός λόγος.

Όλα αυτά τα αντιπαρέρχονται οι «δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι Έλληνες». Υπήρξαμε άλλωστε «δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι» εξ αρχαίας κατασκευής, προτού υπάρξουμε ως «Έλληνες»... Και γνωρίζουμε πως η «Ελλάδα τού 2021» τού κυρίου Μητσοτάκη και τής κυρίας Γιάννας έχει πρωτίστως «ιδεολογική» δουλειά να κάνει. Για να τό πετύχει δεν θα διστάσει να ανασκευάσει ώς και την ιστορία τής Ελλάδας τού 1821.

Ο κορονοϊός κάπως θα συγκρατήσει το φολκλόρ και το κιτς τών «αρίστων», μπορούμε ωστόσο να τα υπερβούμε. Συζητώντας μεταξύ μας και επί τής ουσίας, που και τον καλό καιρό θα ήταν η ενδεδειγμένη τιμή στους Κολοκο­τρώνηδες, Καραϊσκάκηδες και Καποδίστριες, που μάς χάρισαν τη στοιχειώδη ελευθερία και αυτογνωσία...

ΤΡ.