Εγώ που ώς τώρα υπήρξα για να θαυμάζω, να σέβομαι και ν’ αγαπώ, εγώ πια δεν τού ανήκω και πρέπει μονάχη να είμαι. Εγώ, η άνθρωπος...
ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ, Από τη συλλογή Αντιθέσεις (1957)
Δεν έχω ούτε χρόνο ούτε χρήμα να σπαταλήσω σε ταπεινές ανθρώπινες ανάγκες, φαγητό, θέρμανση και ρούχα. Μόνο τα απολύτως απαραίτητα χρειάζομαι. Ένα σπίτι με τα απολύτως απαραίτητα, ένα εργαστήριο με τα απολύτως απαραίτητα, μια ζωή με μόνο τα απολύτως απαραίτητα...
Δεν ξέρουμε αν τα προηγούμενα είναι λόγια τής ίδιας ή από την «Απολογία τής Μαρί Κιουρί», θεατρικό έργο που παιζόταν ακόμα τον χειμώνα που πέρασε στην ελληνική σκηνή (ίσως δεν είναι ιεροσυλία τής θεατρικής τέχνης να προστέσουμε και μια πρόσφατη κινηματογραφική ταινία με τίτλο «Radioactive» γύρω από τη ζωή της). Ωστόσο, δεν θα συζητήσουμε εδώ τη «θέση τής γυναίκας» Κιουρί (και τη «γυναικεία ποσόστωση», όπως διαβάσαμε κάπου...) στην επιστήμη. Θα θυμηθούμε μια ελεύθερη προσωπικότητα, που τελείωσε τη ζωή της σαν σήμερα το 1934. Η προσωπική ελευθερία είναι που τελειώνει την/τον άνθρωπο, σε μια ζωή που χρειάζεται μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Με πρώτο απ' όλα τ' απαραίτητα, τον άλλο ή την άλλη άνθρωπο.
Η Μαρία - Σαλώμη Σκουοντόφσκα γεννήθηκε στην Πολωνία το 1867 από αριστοκρατική οικογένεια και από μικρή αγάπησε τα Μαθηματικά και τη Φυσική. Εκείνη την εποχή δεν επιτρεπόταν η φοίτηση γυναικών στα πανεπιστήμια τής πατρίδας της. Θα χρειαζόταν να μεταβεί στο εξωτερικό, κάτι που δεν επέτρεπε η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς της. Δούλεψε σαν γκουβερνάντα και παρακολουθούσε μαθήματα στο παράνομο πολωνικό «Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο», ενώ έστελνε χρήματα στην αδερφή της που σπούδαζε Ιατρική στο Παρίσι.
Σε ηλικία 24 ετών άρχισε σπουδές στη Σορβόνη σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και αποφοίτησε με τα πτυχία Μαθηματικών, Φυσικής και Χημείας. Γνώρισε και παντρεύτηκε τον Πιέρ Κιουρί και σε συνεργασία ανακάλυψαν το ράδιο, ενώ μελέτησε τα φαινόμενα της ραδιενέργειας. Ανακάλυψε επίσης το πολώνιο και έγινε καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο τής Σορβόνης, ενώ τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής (1903) και Χημείας (1911). Το 1910 δημοσίευσε το θεμελιώδες έργο της «Μελέτη επί τής ραδιενέργειας», ενώ τον επόμενο χρόνο κατάφερε να απομονώσει το μεταλλικό ράδιο. Δεν θα επαναλάβουμε εδώ τα περί «πρώτης γυναίκας» και τα λοιπά που «κοσμούν» τις βιογραφίες της...
Η εξέχουσα επιστήμων πέθανε στις 3 Ιουλίου τού 1934 στο Παρίσι από ασθένεια που πιστεύεται πως προκλήθηκε από τη μακρόχρονη έκθεσή της στη ραδιοακτινοβολία. Από το 1906 είχε χάσει τον σύζυγο και σύντροφό της Πιερ Κιουρί, με τον οποίο είχε συνεργαστεί στην ανακάλυψη των ραδιενεργών στοιχείων. Ενδεικτικό τού επιστημονικού ήθους και των δύο είναι το γεγονός ότι δεν κατοχύρωσαν τις επιστημονικές και πρακτικές μεθόδους τους, επειδή θεωρούσαν ότι αυτό δεν συμβάδιζε με το επιστημονικό πνεύμα. Πίστευαν πως η επιστήμη είναι κοινωνική κατάκτηση και η «κατοχύρωση» (πατέντα) εμποδίζει τη συνέχιση της επιστημονικής έρευνας από τους επόμενους. Η σημασία τής πράξης αυτής είναι ακόμα πιο σπουδαία, επειδή οι Κιουρί ανακάλυψαν πως η ακτινοβολία τού ραδίου είχε μια εξαιρετική εφαρμογή, κατέστρεφε τους καρκινικούς όγκους.
Η Μαρί Κιουρί ήταν άνθρωπος με σαφή αντίληψη ευθύνης, αλλά και ελευθερίας. Η ζωή της, μετά τον θάνατο του συζύγου, συντρόφου και συνεργάτη της, «σκανδάλισε». Η «καθωσπρέπει» Σουηδική Ακαδημία Επιστημών επεχείρησε να την αποτρέψει από το να μεταβεί στη Στοκχόλμη να παραλάβει το δεύτερο βραβείο Νόμπελ, ώστε να μην ανταλλάξει χειραψία «μια μοιχαλίδα» με τον σουηδό βασιλιά! Η κατηγορία ως «μοιχαλίδας» την κατέστησε στόχο και τής ξενοφοβίας τής εποχής, που εκείνη την περίοδο όπως και ο αντισημιτισμός είχαν ενταθεί στη Γαλλία και η Κιουρί ως «ξένη» έγινε εύκολος στόχος.
Με την αξία και την ελευθερία της κατενίκησε τη μικροπρέπεια και κατέκτησε κυριολεκτικά το Πάνθεον, όπου είναι θαμμένοι «μεγάλοι άνδρες» τής Γαλλίας...