Η πανδημία επιτάχυνε θεαματικά και επικύρωσε την άρνηση του συλλογικού και τον ατομοκεντρισμό. Επικύρωσε την εξατομίκευση του νεοφιλελευθερισμού. Το άτομο πλέον δεν χειραγωγείται απλώς αλλά αυτοχειραγωγείται, πείθεται για την «ατομική του ευθύνη», πείθεται ότι είναι αποκλειστικά υπεύθυνο για τις πράξεις του. Σύμφωνα με αυτή τη λογική ο ατομοκεντρισμός διευκολύνει το άτομο, το οποίο πείθεται ψευδώς ότι μπορεί να διαχειρίζεται τον εαυτό του ελεύθερα. Αυτό είναι ανατροπή της πρόσληψης της ίδιας της ελευθερίας που πλέον δεν είναι ελευθερία στην ύπαρξη αλλά στην πράξη, το «είμαι ελεύθερος» είναι τώρα μεταβατικό, σημαίνει «είμαι ελεύθερος να κάνω κάτι». Πρόκειται για συμφεροκεντρική ιδέα περί ελευθερίας.
Παράλληλα, από όλα αυτά αναδύεται και μια νέα πολιτική αυταρχικότητα: αν δεν φοράς μάσκα είσαι αποδιοπομπαίος. Στο συμβολικό τουλάχιστον επίπεδο, όμως, η μάσκα συμβάλλει αποφασιστικά στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της πρόσληψης του εαυτού. Δεν χρειάζεται να με βλέπουν, δεν χρειάζεται να τους βλέπω. Μπορεί να στηρίζεται σε κάτι συγκυριακά σωστό αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί νέα μοντέλα συμπεριφοράς. Ως τώρα υπήρχαν κατά καιρούς αντιστάσεις και προσπάθειες της εξουσίας να καταστέλλουν αυτές τις αντιστάσεις. Από τη στιγμή όμως που το άτομο αυτοχειραγωγείται, οι αντιστάσεις αμβλύνονται. Ειρωνικά, το σύνθημα «τηρείτε τις αποστάσεις» δεν απέχει πολύ από το «μην εμπιστεύεστε παρά μόνο τον εαυτό σας».
Θα διαρκέσει άραγε αυτό; Δεν ξέρω. Το σύστημα πάντως θα επιδιώξει μια επιλεκτική μονιμότητα αυτών των αλλαγών. Βέβαια όλο αυτό δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Το ζήτημα είναι πότε και πώς θα ανατραπεί αυτό το σχήμα. Ίσως γίνει από τις νέες γενιές...
Η κανονικότητα είναι μια ρητορική υπεκφυγή. Η πανδημία επέτρεψε την εξιδανίκευση της προ πανδημίας εποχής. Έτσι που να θέλουμε να επιστρέψουμε σε αυτό που θεωρούσαμε απαράδεκτο. Να νιώθουμε νοσταλγία γι’ αυτό που μισούσαμε! Η Σιμόν Σινιορέ έγραψε κάποτε ότι ούτε η νοσταλγία δεν μπορεί πια να είναι αυτή που ήταν!
Δυστυχώς, μέσα στο κλίμα της κατήφειας και του φόβου του παρόντος, πολλοί άνθρωποι, αντί να κοιτάζουν προς το άγνωστο μέλλον, επιστρέφουν σε αυτή την «κανονικότητα» ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος. Η «κανονικότητα», όμως, είναι μια μυθοποιητική ψευδολογία που επιτρέπει την αναπαραγωγή της διάχυτης συστημικής ιδεολογίας. Είναι μια νοηματική κατασκευή που επιτρέπει να μην αλλάζει τίποτα. Ενώ αυτό που πρέπει στην πραγματικότητα να κάνει κανείς είναι να κοιτάζει και να σκέφτεται πέραν της κανονικότητας και ενάντια στην κανονικότητα...